Παρασκευή 24 Σεπτεμβρίου 2010

Κρίση - συγκοινωνιακοί κίνδυνοι και ευκαιρίες



Η παγκόσμια οικονομική κρίση ξεκίνησε να ανατρέπει δεδομένα δεκαετιών τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα δημιουργώντας μία σειρά από νέους κινδύνους αλλά και νέες ευκαιρίες για τα συγκοινωνιακά συστήματα.  Ο τομέας των μεταφορών συνεισφέρει παγκοσμίως στο 15% της οικονομικής δραστηριότητας και είναι άμεσα συνδεδεμένος τόσο με τους τεράστιους κινδύνους της κρίσης, αφού ήδη παρατηρείται παγκοσμίως μία επιβράδυνση της τάξης του 26% στις εμπορευματικές μεταφορές και 12% στις επιβατικές μεταφορές.  Ταυτόχρονα όμως, η κρίση εμπεριέχει και μοναδικές ευκαιρίες για δομικές αλλαγές στον τρόπο κυκλοφορίας στις πόλεις, στη διαχείριση των συγκοινωνιακών συστημάτων στην εποχή του Καλλικράτη, στη νέα αντίληψη για μεταφορές φιλικότερες προς το περιβάλλον, λιγότερο ενεργοβόρες αλλά και περισσότερο ασφαλείς.  Ο ρόλος των Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων για την αποφυγή των κινδύνων και την αξιοποίηση των ευκαιριών από την κρίση είναι καθοριστικός.

Η κρίση εγκυμονεί έναν τεράστιο κίνδυνο, να κατηγορηθεί το κοινωνικό αγαθό που λέγεται δημόσιες συγκοινωνίες ως υπεύθυνο για τα οικονομικά προβλήματα του κράτους και να πληγεί εις βάρος των ιδιωτικών μέσων μεταφοράς με το ψευδοδίλλημα της οικονομικής βιωσιμότητας.  Σε αντίθεση με τα ιδιωτικά αγαθά που στηρίζονται από ισχυρά ιδιωτικά συμφέροντα, το δημόσιο αγαθό των συγκοινωνιών δεν διαθέτει ισχυρούς υποστηρικτές, και επομένως αυτό που παγκοσμίως ονομάζεται "κρατική επιδότηση" του δημόσιου αγαθού των δημόσιων συγκοινωνιών, στην Ελλάδα ονομάζεται "ελλείμματα" των συγκοινωνιακών ΔΕΚΟ, κατασυκοφαντούμενα έτσι διαχρονικά ακόμη και από το ίδιο το κράτος.  Ελλοχεύει λοιπόν ο κίνδυνος, να υποβαθμιστεί η ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών και συνεπώς η ανταγωνιστικότητα των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς προς όφελος ενός δήθεν μη-ελλειμματικού αλλά τελικώς ρυπογόνου, ενεργοβόρου και τελικώς αντι-οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης της κυκλοφορίας στις πόλεις με ΙΧ αυτοκίνητα.

Η κρίση όμως αποτελεί και μια πολύ καλή ευκαιρία για την πραγματική αναβάθμιση των υπηρεσιών των δημόσιων μέσων μεταφοράς, με τον επανακαθορισμό του τρόπου διαχείρισης και λειτουργίας τους, αλλά και την απόδοση της προτεραιότητας έναντι των ιδιωτικών μέσων που τους ανήκει.  Είναι δηλαδή μία πολύ καλή ευκαιρία, να σταματήσουν τα κρατικά δάνεια και οι τόκοι του 75% του συνολικού κόστους και να καθοριστεί μία σταθερή κρατική επιδότηση του δημόσιου αγαθού στο 50% - 60%, όπως διεθνώς, με αντίστοιχη καλύτερη διαχείριση δρομολογίων, συντήρησης και προσωπικού.

Επιπλέον, είναι μία πολύ καλή ευκαιρία να δοθεί επιτέλους ειλικρινής υποστήριξη και προτεραιότητα στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, και να σταματήσουν τα διαχρονικά κούφια λόγια της Πολιτείας που η ίδια η Πολιτεία ποδοπατά καθημερινά πριμοδοτώντας τα ΙΧ (τροχονόμοι - ζωντανοί σηματοδότες - ως υπάλληλοι της προτεραιότητας των ΙΧ, παντελής απουσία αστυνόμευσης της παράνομης στάθμευσης, κλπ.).  Είναι απαραίτητο, Πολιτεία και πολίτες να κατανοήσουν όχι μόνο τα τεράστια κοινωνικά και οικονομικά οφέλη των ισχυρών δημόσιων συγκοινωνιών, αλλά και το πολύ υψηλό κοινωνικό και οικονομικό κόστος ανά επιβάτη που έχει η ρύπανση, η συμφόρηση και τα οδικά ατυχήματα των ΙΧ.  Στην νέα οικονομική πραγματικότητα πρέπει ο υπολογισμός του συνολικού κόστους των ΙΧ να γίνεται επιτέλους σωστά και δίκαια.

Η συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας σε συνδυασμό με τη μείωση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών και τη μεγάλη αύξηση της τιμής της βενζίνης έχει οδηγήσει σε μία χωρίς προηγούμενο μείωση της κυκλοφορίας στις πόλεις - ειδικά στην Ελλάδα - με αποτέλεσμα καλύτερες κυκλοφοριακές συνθήκες.  Η κρίση λοιπόν εγκυμονεί έναν άλλο μεγάλο κίνδυνο, η προσωρινή μείωση της συμφόρησης να σταματήσει τις όποιες προσπάθειες γίνονται για την αντιμετώπιση της συμφόρησης και της βελτίωσης της κυκλοφορίας στις πόλεις.  Η αναπόφευκτή μείωση των δαπανών μπορεί να επιβραδύνει ή και να σταματήσει τις απαραίτητες επενδύσεις σε συγκοινωνιακές υποδομές, σε συστήματα διαχείρισης της κυκλοφορίας αλλά στις δημόσιες συγκοινωνίες.

Από την άλλη, η κρίση και η προσωρινή μείωση της κυκλοφορίας και της συμφόρησης είναι μια μοναδική ευκαιρία για να ξεριζωθεί ο αυτοκινητο-κεντρικός σχεδιασμός και διαχείριση της κυκλοφορίας στην πόλη.  Η σπάνια αυτή ευκαιρία να δημιουργείται κάποιος ελεύθερος χώρος στο αστικό οδικό δίκτυο πρέπει οπωσδήποτε να αξιοποιηθεί και να αποδοθεί όσο πιο γρήγορα γίνεται σε τρόπους μεταφοράς φιλικότερους προς το περιβάλλον και λιγότερο ενεργοβόρους, δηλαδή στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, στα ποδήλατα και οπωσδήποτε στους πεζούς.  Δεν πρέπει να χαθεί και αυτή η ευκαιρία, όπως επιπόλαια χάθηκαν και προηγούμενες ευκαιρίες, όπως π.χ. στην Αθήνα, η έναρξη λειτουργίας του Μετρό και της Αττικής Οδού και οι Ολυμπιακοί Αγώνες   Πρέπει επιτέλους, να δημιουργηθούν αξιοπρεπή πεζοδρόμια σε κάθε αστική περιοχή της Ελλάδας.

Η οικονομική κρίση και η συνεπαγόμενη μείωση της οδικής κυκλοφορίας έχει οδηγήσει παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα σε αξιοθαύμαστη μείωση του αριθμού των οδικών ατυχημάτων και των θυμάτων τους.  Ελλοχεύει λοιπόν ο κίνδυνος του εφησυχασμού από την προσωρινή μείωση των οδικών ατυχημάτων και να διακοπούν οι όποιες προσπάθειες βελτίωσης της οδικής ασφάλειας γινόντουσαν ή επρόκειτο, ή … έπρεπε να γίνουν.  Μάλιστα, στην Ελλάδα, που δυστυχώς καταλαμβάνει πλέον την τελευταία θέση στην  οδική ασφάλεια (μαζί με τη Ρουμανία) στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 δεν πρέπει σε καμία περίπτωση η οικονομική κρίση να αναβάλει για μία ακόμη φορά τις σημαντικές προσπάθειες που απαιτούνται για τη μείωση των ατυχημάτων και των θυμάτων τους.

Αντίθετα, η οικονομική κρίση ίσως αποτελέσει μια καλή ευκαιρία να τεθεί στη σωστή του διάσταση το πρόβλημα των οδικών ατυχημάτων στην Ελλάδα.  Ίσως είναι ευκαιρία να αναλογισθούν οι πολίτες και η Πολιτεία όχι μόνο το τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος των θυμάτων των οδικών ατυχημάτων (εκτιμώμενο σε περισσότερο από 3 δις. ευρώ ετησίως) αλλά και τις τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές ωφέλειες που θα είχαμε εάν γινόταν μία ειλικρινής, συστηματική και σοβαρή προσπάθεια σε βάθος χρόνου μιας δεκαετίας, ώστε οι 1.500 νεκροί ετησίως να γίνουν 500 όπως στις προηγμένες από άποψη οδικής ασφάλειας χώρες.  Την ώρα που επαναπροσδιορίζονται αρκετές αξίες στην κοινωνία, είναι απαραίτητο να δοθεί προτεραιότητα στην ανθρώπινη ζωή και στη σοβαρή προσπάθεια για την αντιμετώπιση των οδικών ατυχημάτων, της υπ' αριθμ. 1 αιτίας θανάτου στις ηλικίες 5 - 45 στην Ελλάδα και στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Η διοικητική αναδιάρθρωση της χώρας με τη μεταφορά περισσότερης εξουσίας στην περιφέρεια φέρνει και μία ανακατανομή στις αρμοδιότητες και στον τρόπο λειτουργίας της Πολιτείας και εγκυμονεί ο κίνδυνος όχι μόνο της ασύμφορης κατάτμησης του συγκοινωνιακού συστήματος της χώρας αλλά και να σταματήσει η πρόοδος σε αρκετά ώριμα συγκοινωνιακά ζητήματα.  Χωρίς εθνικό σχεδιασμό και οργανωμένες κατευθύνσεις, υπάρχει ο κίνδυνος ο Καλλικράτης να οδηγήσει σε μία χειρότερη αναπαραγωγή σε τοπικό επίπεδο των συγκοινωνιακών κακοδαιμονιών που συντηρούσε η κεντρική εξουσία με αποτέλεσμα όχι μόνο χειρότερη συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση αλλά και τελικώς μία σπατάλη των ήδη περιορισμένων πόρων για την ανάπτυξη και διαχείριση των συγκοινωνιακών συστημάτων.

Ο Καλλικράτης όμως αποτελεί και μια μοναδική ευκαιρία για να επανατοποθετηθούν στη σωστή τους βάση πολλά "στραβά" στα συγκοινωνιακά συστήματα της χώρας.  Είναι επιτέλους ευκαιρία, οι περιφέρειες και οι τοπικές κοινωνίες όχι μόνο να σταματήσουν να απορροφούν τις συγκοινωνιακές αστοχίες της κεντρικής εξουσίας αλλά και να καθορίσουν σε σωστή αλλά και ολοκληρωμένη βάση τον σχεδιασμό, τη μελέτη, την υλοποίηση και τη διαχείριση των υφιστάμενων και των μελλοντικών συγκοινωνιακών συστημάτων.  Βέβαια για να αξιοποιηθούν οι συγκοινωνιακές αυτές ευκαιρίες είναι απαραίτητο να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και η κεντρική εξουσία, δίνοντας τις σωστές και κοινές κατευθύνσεις για να επιτυγχάνονται οικονομίες κλίμακας, αλλά να γίνει και περισσότερο δεκτική στα περισσότερο οργανωμένα πλέον αιτήματα των περιφερειών.  Σίγουρα πάντως, ο Καλλικράτης αποτελεί μία πολύ καλή ευκαιρία για καλύτερη μελέτη και εφαρμογή των συγκοινωνιακών επενδύσεων σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Συμπερασματικά, χρειάζεται συστηματική και τεκμηριωμένη προσπάθεια ώστε να αποφευχθούν οι μεγάλοι κίνδυνοι που φέρνει η παγκόσμια και η ελληνική οικονομική κρίση για την περαιτέρω υποβάθμιση της ποιότητας των συγκοινωνιακών υπηρεσιών και συστημάτων και ταυτόχρονα να αξιοποιηθούν οι νέες ευκαιρίες που παρουσιάζονται ώστε επιτέλους η ανάπτυξη και λειτουργία των συγκοινωνιακών συστημάτων να προσανατολιστεί σε νέες κατευθύνσεις, βιώσιμες οικονομικά και περιβαλλοντικά σε βάθος χρόνου.  Οι Έλληνες Συγκοινωνιολόγοι οφείλουν να συνεισφέρουν με όλες τις επιστημονικές δυνάμεις τους για να μετατρέψουν τους κινδύνους της κρίσης σε ευκαιρίες και να προχωρήσει πιο γρήγορα η συγκοινωνιακή μεταμόρφωση της Ελλάδας.
Διαβάστε περισσότερα...